Αγρίνιο : 1-10-2012

ΘΕΜΑ «Έγκριση πρότασης της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας για τη διαμόρφωση των κατευθύνσεων Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής 2014-2020».

ΕΙΣΗΣΗΣΗ :

Η συγκεκριμένη πρόταση θα πρέπει να απαντήσει στην 1η Εγκύκλιο της ΕΥΣΣΑΑΠ Σχεδιασμού και Κατάρτισης Αναπτυξιακού Προγραμματισμού για την περίοδο 2014-2020 της Ειδικής Γραμματείας ΕΣΠΑ .

Διαδικαστικά θέματα:

Σύμφωνα με την εγκύκλιο, κάθε περιφέρεια ή φορέας που συμμετέχει στον σχεδιασμό και κατάρτιση του αναπτυξιακού προγραμματισμού για την επόμενη προγραμματική περίοδο θα πρέπει να:
1. Συστήσει και ενεργοποιήσει τα όργανα αναπτυξιακού σχεδιασµού,
2. Οργανώσει τη διαβούλευση σε περιφερειακό και τοµεακό επίπεδο και να επεξεργαστεί προτάσεις σχεδιασµού (µελέτες, συνέδρια, ηµερίδες),
3. Διαµορφώσει και να καταθέσει τις πρώτες συνοπτικές θέσεις, στη βάση των κατευθύνσεων της εγκυκλίου (1ο deadline: – 30.9.2012, 2η πρόταση: Δεκ. 2012)
4. Προετοιµαστεί για την ενεργό συµµετοχή στις διαδικασίες του 1ου εθνικού αναπτυξιακού συνεδρίου (Νοέμβριος 2012)

Θέματα προς διευκρίνηση:

1. Ομάδα Σχεδιασμού Προγράμματος για την Περιφερεια Δυτικής Ελλάδας
a. Από ποιούς αποτελείται:
i. Στελέχη της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας αλλά και της ΕΔΑ της ΠΔΕ.
ii. Ποιο είναι το χρονοδιάγραμμα δράσεων?

2. Οργάνωση διαβούλευσης
a. Σύμφωνα με την εγκύκλιο, απαιτείται ευρεία διαβούλευση με τους φορείς της ΠΔΕ
i. Κάτι τέτοιο δεν έγινε και σε κάθε περίπτωση δεν είχε την ευρύτητα που αρμόζει στο θέμα και την σημαντικότητά του.
ii. Γνωρίζουμε ότι έγινε εκδήλωση με συμμετοχή των ειδικών επιστημόνων της DG Regio – ποιοί συμμετείχαν από τη ΠΔΕ? Συμπεράσματα της συνάντησης έχουν ενσωματωθεί στο κείμενο?
iii. RIS3 (Regional Innovation Smart Specialisation Strategy – θα πρέπει να υπάρχει ανά περιφέρεια ως προϋπόθεση χρηματοδότησης . Σημειώνεται ότι για την υποστήριξη των Κρατών Μελών και Περιφερειών στο σχεδιασμό των στρατηγικών καινοτομίας σε σχέση με την ευφυή εξειδίκευση έχει αναπτυχθεί η πλατφόρμα της Ε.Ε. Smart Specialisation – S³ Platform – η οποία είναι ανοικτή για εγγραφή των Κρατών Μελών και Περιφερειών (http://s3platform.jrc.ec.europa.eu). Η δε ΓΓΕΤ παροτρύνει τις Περιφέρειες να αξιοποιήσουν το παραπάνω εργαλείο, ώστε να υποστηριχθούν ως προς το έργο τους. Για ποιο λόγο δεν προβλέπεται η συνδρομή της εν λόγω πλατφόρμας την στιγμή που θα είχε πολλαπλά οφέλη ?
iv. Υπάρχει μεθοδολογία που προτείνεται / εφαρμόζεται για την συγκέντρωση των στοιχείων που απαιτούνται για την τεκμηρίωση των επιλογών και αν ναι θα πρέπει να ενταχθεί ως στοιχείο στο 1ο Αναπτυξιακό Συνέδριο – Νοέμβριος 2012

3. Συνοπτικές θέσεις
– Έχουμε ήδη υπερβεί το χρονοδιάγραμμα που έχει τεθεί (βλ. Πίνακας Εγκυκλίου & σελ. 23) – 30.9.2012. Ερχόμαστε σήμερα εδώ 1η Οκτωβρίου επιδεικνύοντας και πάλι καθυστέρηση.
– Γιατί καλούμαστε να σχολιάσουμε το κείμενο μόλις 5 μέρες πριν την ολοκλήρωση του χρονοδιαγράμματος? Γιατί δεν έχει γίνει ευρεία διαβούλευση με τους παραγωγικούς φορείς?
– Δεν θα έπρεπε να συζητηθούν τα θέματα ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων (Κατά την άποψή μου δυστυχώς προτείνεται μοντέλο παρεμβάσεων που θα καθιστά θετική την ενδοπεριφερειακή ανισότητα αφού και πάλι Ηλεία και Αιτωλοακαρνανία δείχνουν απούσες)
– η ΠΔΕ βρίσκεται στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες της χώρας και της Ευρώπης – η συγκεκριμένη περιφερειακή ανισότητα θα μπορούσε να αξιοποιηθεί θετικά για την εφαρμογή ενός μοντέλου ευφυούς εξειδίκευσης που θα αξιοποιεί (για παράδειγμα) τεχνολογίες που αναπτύσσονται στα κέντρα επάρκειας που δημιουργούνται σε αστικά κέντρα –π.χ. Αγρίνιο – ή στην περιοχη της Πάτρας (λόγω Πανεπιστημίου/ ΙΤΥ κλπ) στην διαχείριση φυσικών πόρων – κυρίως υδάτων – ή σε θέματα αγροτικής παραγωγής. Επίσης, με την γνώση και την εμπειρία που υπάρχει στα θέματα τροφίμων (ελιά, φράουλα, σταφίδα κλπ) θα μπορούσε να «εξάγεται» τεχνογνωσία και σε άλλες περιφέρειες της χώρας ή σε αντίστοιχες περιφέρειες της Ευρώπης – το μοντέλο θα πρέπει να αναδείξει και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που συμβάλλουν στην εξωστρέφεια της περιφέρειας.
– Συνέδριο και ημερίδες στην ΠΔΕ τόσο σε περιφερειακό επίπεδο όσο και σε επίπεδο πόλης / νομού
– Πολύ σημαντικό είναι ότι η Ε.Ε. μπορεί να παρέχει βοήθεια, εφόσον ζητηθεί, μέσω της πλατφόρμας (S3 platform) – http://s3platform.jrc.ec.europa.eu/ – γιατί δεν έχει εγγραφεί στην πλατφόρμα η ΠΔΕ?.
– Με βάση το χρονοδιάγραμμα της ΕΥΣΣΑΑΠ θεωρούμε σκόπιμο να προγραμματιστεί το συνέδριο της ΠΔΕ μεταξύ Απριλίου και Μαϊου, ώστε να υπάρχει δυνατότητα της μέγιστης δυνατής ανάδρασης στα οιαδήποτε σχέδια / προτάσεις που έχουν έως τότε διαμορφωθεί. Τον Ιούνιο θα είναι πολύ αργά για το λόγο ότι πλέον θα υπάρχει κατατεθειμένη Εθνική Πρόταση! Ένα συνέδριο λοιπόν τον Ιούνιο θα χρησιμεύσει μόνο για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης.
– Στην ηλεκτρονική πύλη http://www.espa.gr δημιουργείται ειδικός χώρος που θα αφορά στην προγραμματική περίοδο 2014-2020. Ο ειδικός αυτός χώρος θα χρησιμεύσει ως ουσιαστικός πόλος ανάπτυξης ιδεών και διάχυσης της ενημέρωσης. Αντίστοιχοι διαδικτυακοί χώροι θα πρέπει να δημιουργηθούν στις επιμέρους Αρχές Σχεδιασμού υπουργείων και Περιφερειών – ποια είναι η πρόθεση της Περιφέρειας ως προς αυτό ?
o Ποιες προτάσεις έχουν σταλεί σε επιμέρους υπουργεία, φορείς πολιτικής (π.χ. ΓΓΕΤ κλπ?)

Γενικά σχόλια

Η αναπτυξιακή στρατηγική για την προσεχή προγραμματική περίοδο 2014 – 2020 μας αφορά όλους! Διαμορφώνει ουσιαστικά το πλαίσιο στο οποίο θα χαραχθούν οι χρηματοδοτικοί άξονες και οι αναπτυξιακές προτεραιότητες της περιφέρειας, ανατρέποντας ίσως το έως σήμερα υλοποιούμενο μοντέλο ανάπτυξης.

Πρωταρχική σημασία για την επόμενη προγραμματική περίοδο έχει η ως προϋπόθεση (ex ante conditionality) την διαμόρφωση και εφαρμογή ευφυούς εξειδίκευσης (smart specialisation). To θέμα δεν είναι μόνο ο εντοπισμός και η ιεράρχηση προτεραιοτήτων ανά περιφέρεια, αλλά και η εφαρμογή στρατηγικής ευφυούς εξειδίκευσης για την περιφερειακή καινοτομία (RIS3 –Regional Innovation Smart Specialisation Strategy). Αυτό δεν φαίνεται από την κατατεθείσα πρότασή σας να έχει ληφθεί υπόψη από την Ομάδα Σχεδιασμού.
Ως προς τα υπόλοιπα θέματα της εγκυκλίου θα πρέπει να τονισθούν ως πιο σημαντικά τα εξής :

– Διαφοροποίηση παρεμβάσεων – προτάσεων στο επίπεδο της Περιφέρειας, ώστε να λαμβάνουν υπόψιν το διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης Αιτωλ/νίας / Ηλείας (βασισμένο στον πρωτογενή τομέα) και Αχαΐας (βασισμένο στον τομέα υπηρεσιών) – η ΠΔΕ θα μπορούσε να γίνει υπόδειγμα μοντέλου για ευφυή εξειδίκευση, καθώς οι ανισότητες που υπάρχουν σε περιφερειακό επίπεδο θα μπορούσαν να τροφοδοτήσουν προτάσεις στο εθνικό μοντέλο παρέμβασης. Εξάλλου, η οικονομική ύφεση επιδεινώνει το πρόβλημα της φτώχειας στην Δυτική Ελλάδα ιδιαίτερα λόγω των σημαντικών ενδοπεριφερειακών διαφορών.

Κοινά προβλήματα:

· Ανεργία
· Έντονη αποβιομηχάνιση
· Δημογραφική γήρανση
· Πύλη εισόδου / εξόδου με γειτονικές χώρες (μπορεί να ερμηνευθεί και θετικά)
· Έλλειψη υποδομών οδικών δικτύων

Ευκαιρίες

Αλιεία

Γεωργική παραγωγή – πρωτογενής τομέας κυρίως στην Αιτωλ/νία & Ηλεία – τύποι καλλιέργειας – υποστήριξη από περιφέρεια / κράτος / Ε.Ε. με όχι ευκαιριακό τρόπο! Προ ετών η καλλιέργεια καπνού έδωσε χιλιάδες θέσεις εργασίας – τώρα, αφού έχει καταστραφεί η «μαγιά» που υπήρχε, αναφέρεται ξανά στο report της Deutsche bank DB Research 2012- ως ένας από τους τομείς στους οποίους η χώρα διαθέτει συγκριτικό πλεονέκτημα

Ερευνητικό / ακαδημαϊκό δυναμικό: Συγκριτικό πλεονέκτημα (κυρίως Αχαΐα) που ωστόσο δεν απορροφάται στην αγορά της Περιφέρειας. Για αυτό τον λόγο απαιτείται στρατηγικό πλάνο στο πλαίσιο της ευφυιούς εξειδίκευσης, ώστε να αναχαιτιστεί το φαινόμενο «brain drain».

Η χημική βιομηχανία και η φαρμακοβιομηχανία (συγκριτικό πλεονέκτημα στον χώρο της υψηλής τεχνολογίας)

o Να αξιοποιηθούν και σε σχέση με άλλους τομείς

Π.χ. ICT για τον τουρισμό και τις μεταφορές, e-υγεία κλπ

Δημόσια Διοίκηση και παρεμβάσεις ΤΠΕ _ Δυνατό σημείο, ίσως λόγω ΙΤΥ και Πανεπιστημίου. Σ’ αυτό το σημείο έχει ομολογουμένως γίνει καλή ανάλυση στο παρουσιαζόμενο σχέδιο.

Αναλύοντας κανείς τα πορίσματα και τις διαπιστώσεις της πρότασης της ΠΔΕ θα μπορούσε κανείς να επισημάνει τα εξής :

1. Σύμφωνα με το εγκεκριμένο πρόγραμμα δράσης της περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας για την περίοδο 2012-2014 το αναπτυξιακό όραμα της περιφέρειας διατυπώνεται ως:

«Αυτοτροφοδοτούμενη, εξωστρεφής και αειφορική ανασυγκρότηση της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας εστιασμένη στην παγκόσμια ταυτότητά της, στις αξίες για τον άνθρωπο και το περιβάλλον»

Θα θέλαμε πολύ να πιστέψουμε ότι ο εμπνευστής του εν λόγω οράματος αντιλαμβάνεται την διατύπωση του οράματός του. Σε κάθε περίπτωση του πιστώνεται δεινότητα αοριστολογίας.

2. Η ΠΔΕ, παρότι ήταν 3η κατά σειρά σε ποσοστό Ε&Τ δαπανών, δεν κατάφερε να αποδόσει όφελος στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχή
a. ποιοι οι λόγοι μη συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα / επενδυτή ?

Έλλειψη εμπιστοσύνης?

Κλειστός κύκλος διεκπεραίωσης έργων?

Έλλειψη σύνδεση έρευνας με παραγωγή?

3. Όσον αφορά στις επενδύσεις / χρήση ΤΠΕ, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν σημαντικές αλλά όχι με όφελος στην δημόσια διοίκηση / εξυπηρέτηση του πολίτη
a. Μήπως υπάρχουν θέματα στελέχωσης υπηρεσιών / κατάρτισης?

4. Μεταποίηση:Κυρίαρχος ο κλάδος των τροφίμων
a. άμεση εξάρτηση από πρωτογενή τομέα
b. ευκαιρία οι υδατοκαλλιέργειες
c. να ληφθούν υπόψιν γεωγραφικά χαρακτηριστικά περιοχής
d. υδάτινοι πόροι – Αχελώος
e. Εντοπισμός ιδιαίτερου γεωχωρικού πλεονεκτήματος για την Αιτωλοακαρνανία

5. Ευκαιρία η εφαρμογή νέων τεχνολογιών στην διαχείριση υδάτινων πόρων, ευρύτερα θέματα φυσικού περιβάλλοντος, διαχείριση υγρών αποβλήτων
a. άμεση ανάγκη Χωροταξικού σχεδιασμού – προϋπόθεση για την ανάπτυξη
6. Κοινωνική συνοχή / κοινωνική πρόνοια ως προτεραιότητα
7. Στον τομέα της προστασίας περιβάλλοντος και της προώθησης βιώσιμης χρήσης πόρων, όπου γίνεται λόγος για το σχέδιο διαχείρισης λεκάνης απορροής της Περιφέρειας, δεν θίγεται καθόλου το θέμα της εκτροπής του Αχελώου ένα ζήτημα που ταλανίζει τον Νομό Αιτωλοακαρνανίας και θα έπρεπε να αφορά όλους.
8. Στο κεφάλαιο «Προώθηση βιώσιμων μεταφορών και απομάκρυνση των σημείων συμφόρησης σε σημαντικά δίκτυα υποδομών» , ενώ γίνεται λόγος για τα λιμάνια της Πάτρας της Κυλλήνης και του Αιγίου και πάλι «θάβεται» το ζήτημα του Πλατυγιαλιού , σαν να μην θέλουμε να δούμε τα πολλαπλά οφέλη μιας αξιοποίησής του. Απουσιάζει από τον στρατηγικό μας σχεδιασμό και αυτό αν μη τι άλλο δείχνει ότι ακόμα δεν μαθαίνουμε από τα λάθη του παρελθόντος.

Προτάσεις

Εκμετάλλευση της Ε.ΤΑ.Κ για να υποστηρίξει την άμβλυνση ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων

Προτεραιότητες – ανασυγκρότηση παραγωγικής βάσης και στην βάση της εξωστρέφειας , με την υιοθέτηση καινοτόμων πρακτικών και την υποστήριξη αποφάσεων από γνωσιακή βάση

Ανθρώπινο δυναμικό – Ανάγκη συγκεκριμένων δεικτών / αποτίμησης παρεμβάσεων για το ανθρώπινο δυναμικό – όχι μόνο ποσοτικά στοιχεία, αλλά και δείκτες που αφορούν στην ποιότητα ζωής

Αξιοποίηση υδάτινων πόρων (δευτερευόντων θεμάτων ενέργειας) – συσχέτιση με την περιβαλλοντική προστασία – αποτροπή κακών πρακτικών τουρισμου στην Αχαία και Ηλεία – ήπιες παρεμβάσεις στην Αιτωλοακαρνανία – πρόκληση για την περιοχή

Ανάληψη διαπεριφερειακών δράσεων. Θα πρέπει να προσδιορισθεί ποιες είναι οι δραστηριότητες που μπορούν να «εξαχθούν» σε γειτονικές περιφέρειες ή χώρες ως καλές πρακτικές και να γίνει αποτίμηση των δράσεων Interreg έως τώρα.

Συμπέρασμα :

Η συμβολή της έρευνας και της Καινοτομίας στην οικονομική ανάπτυξη είναι καταλυτική, όπως τεκμηριώνεται από μελέτες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι οποίες τονίζουν ότι επένδυση στην Ε&Τ σε ποσοστό 3% σε ευρωπαϊκό μέσο όρο (Μ.Ο.) έως το 2020 θα μπορούσε να δημιουργήσει 3,7 εκ. θέσεις εργασίας έως το 2025. Ειδικά για τη χώρα μας, σύμφωνα με αποτελέσματα μελέτης του ΙΟΒΕ που χρηματοδοτήθηκε από την ΓΓΕΤ «για κάθε 1% στον ρυθμό μεταβολής των δαπανών Έρευνας & Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΤΑ) των επιχειρήσεων – περίπου 4 εκ € – των δυο προηγούμενων ετών, το ΑΕΠ μεταβάλλεται κατά 0,07% – περίπου 140 εκ €», γεγονός που αποδεικνύει την πολύ μεγάλη σημασία των δαπανών Ε.ΤΑ.Κ των επιχειρήσεων στην οικονομία της χώρας. Σ’ αυτή την διαπίστωση, δεν πρέπει η ΠΔΕ να μείνει αδιάφορη. Ο χαρακτήρας και η μορφολογία της Περιφέρειάς μας, μας επιτρέπει σε τομείς που προαναφέρθηκαν (υγεία, περιβάλλον, πρωτογενής τομέσας, μεταφορές κλπ) να συνδυάσουμε πρακτικές Ε&Τ που θα αποδώσουμε μεγάλες υπεραξίες. Ωστόσο, με σχεδιασμό σαν αυτόν που παρουσιάζεται σήμερα και με μεθόδους διαβούλευσης που περισσότερο μοιάζουν με «κρυφτούλι» κάτι τέτοιο δεν φαίνεται εφικτό. Θα πρέπει όμως να επισημάνουμε ότι στις μέρες μας ούτε χρόνος ούτε χρήμα υπάρχει. Και εάν θέλουμε το καλό του τόπου μας, θα πρέπει να αρχίσουμε να αλλάζουμε το γρηγορότερο.

Νεκτάριος Αθ. Φαρμάκης,
Δικηγόρος
Περιφερειακός Σύμβουλος Π.Δ.Ε
Π.Ε Αιτ/νίας